Abdulaziz kimdir

Abdulaziz

Abdulaziz, Türk padişahı [İstanbul 1830 ay,y1876] Mahmut II ve Pertevniyal sultanın oğlu olan Abdulaziz, babası öldüğünde on yaşındaydı. Agabeyi Abdülmecit in padişahlıgı boyunca egitimine özen gösterilmedi, devlet işlerinden uzak tutuldu. Harem dışında yaşamını av, cirit, güreş gibi ugraşlarla geçirdi. Sağlıklı görünümü ve sade yaşayışıyla halkın sevgisini topladığından ,agabeyi abdulmecit ondan kurtulmayı, yerine kendi oglu Murat ı[V] getirebilmek için veraset geleneğinde bir degişiklik yapmayı düşündü. Ancak bu tasarımı gerçekleştiremeden ölmesi üstüne , Abdulaziz 25 haziran 1861 de tahta çıktı. Padişah oluşundan sonra sadrazama gönderdiği hattı hümayunda, tanzimat ve ıslahat fermanlarıyla başlatılan yenilik hareketlerinin sürdürüleceğini,parasal güçlüklere çözüm bulunacağını ve tasarrufa önem verileceğini belirtmesine karşın,uygulamada bütün bunlar gerçekleştirilemedi. Devlet borçları 25 milyondan 250 milyona yükselerek, 1875 te hazine bu borçların  faizlerini bile ödeyemez duruma geldi. Devlet gelirlerinin beşte biri sarayla ilgili harcamalara gitmekteydi. Ancak giderler içinde en büyük kalemi, zamanın karmaşık  siyasal olayları oluşturuyordu. Karadaglılar,sırplar ve romenler bagımsızlıklarını  kazanabilmek için sürekli kargaşalıklar ve çatışmalar yaratıyorlar, Yunanistan  ile birleşmek dileginde olan Girit rumları sık sık ayaklanıyorlar, Mısır daki  olayların ardı arkası kesilmiyordu. 1866 da  romenler, bir yıl  sonrada sırplar istediklerini elde ettiler. Girit teyse geçici bir barış saglandı. Bulgarlar,baglı bulundukları rum patrikhanelerinden ayrılarak bagımsız bir bulgar eksarklıgı kurdular. Mısır valisi ismail paşa Mısır da valiligi babadan ogula geçecek biçime getirerek, hidiv unvanı aldı. Hidiv ismail paşa nın başına buyruk davranışlarına [kendi başına borç anlaşması imzalamak vb] ancak 1869 da son verildi. Bu arada Mekke ve Medine deki osmanlı yönetimi pekiştirildi. Hicaz da yeni bir il örgütü kuruldu. Bahreyn ve el_aksa Osmanlı devletine baglandı. Yemen ve Asir yeniden osmanlı egemenligini tanıdı.

Abdulaziz  in padişahlıgının ilk on yılında, devlet yönetimi büyük ölçüde Ali ve Fuat  paşalar tarafından yürütüldü. Osmanlı dış siyaseti Ali paşanın  sadrazamlıgı sırasında İngiltere nin , Fuat paşa nın sadrazamlıgı sırasındaysada Fransa nın etkisi altındaydı.1871 den sonra , Mahmut nedim paşanın  sadrazam olmasıyla birlikte, Rusların dış siyasetteki etkileri arttı.Bu arada, tanzimat ilkelerine aykırı tutuklama, kovuşturma,sürgün cezaları, rütbelerin geri alınması ve sansür gibikeyfi hareketler yeniden başladı.

Abdülaziz, 1876 da Napolyon III ün davetlisi olarak ,uluslararası Paris sergisini görmek  ve siyasal görüşmeler yapmak  için deniz yoluyla İtalya üstünden Fransa ya gitti ve birbuçuk ay kadar süren bu gezi sırasında,batı avrupa kentlerini gezdi[avrupayı gezen ilk osmanlı padişahıdır]. İngiltere kraliçesi Victoria nın çagrısıyla Londra ya geçti. İki yıl sonra Fransa imparatoru adına imparatoriçe Eugenie ve Avusturya imparatoru Franz josef bu ziyareti iade ettiler.

Abdulaziz döneminde tanzimatın uygulanmasıyla ilgili yönetimsel,askeri, parasal konularda ve özellikle egitim alanında önemli degişiklikler yapıldı.Eski eyalet ve sancak sistemi degiştirilerek, ülke 27 vilayete bölündü. Memurların yönetimsel sorumluluklarını bir nizamname yayınlandı.Adli mekanizma ikiye ayrıldı. Devlet şurası, temyiz ve istinaf mahkemeleri.Ayrıca, nizamiye mahkemeleri genişletildi.Cevdet paşa başkanlıgındaki macelle cemiyeti, 1874 te mecelle_i ahkam_ı adliye adlı hukuk kitabını, son bölümü dışında tamamladı.Osmanlı tabiyet kanunu, pasaport ve transport nizamnamesi hazırlandı.Hassa alayı kuruldu. Donanma, önemli bir deniz gücü haline getirildi. Rğştüyeler çogaltıldı. Lisan mektebi, hukuk mektebi, mekteb_i tıbbiye mülküye,kaptan ve çarkçı mektebi, kız ögretmen okulu,kız sanat okulu gibi ,meslek okullarının yanısıra, galatasaray sultani si, darülfünün ve darülşşafaka açıldı. Basın kanunu ve ilk eski eserler nizamnamesi çıkarıldı. Çeşitli parasal reformlar yapıldı.Bu arada bina vergisi uygulanmaya başlandı.Emniyet sandıgı , osmanlı bankası kuruldu. İstanbul da ilkez uluslararası sanayi sergisi açıldı.Dedeagaç_edirne_İstanbul  demiryolu gibi çeşitli ulaştırma çalışmalarının yanısıra, ilk deniz yolları işletmesi olan ve Bogaziçi vapur seferlerini düzenleyen şirket_i hayriye kuruldu. Süveyş kanalı işletmeye açıldı. Bu arada Beylerbeyi sarayı , çıragan sarayı, çekmece ve izmit kasırları,taksim kışlası, gümüşsuyu kışlası, harbiye nezareti, maçka silahhanesi, yuşa ve  sühelbey camileri,çeşitli çeşmeler yapıldı.Tophanedeki döküm atölyeleri,haliçteki tersane,beykoz kışlaları,kuleli kışlası genişletildi ve ancak bütün bunlara karşın, durumdan hoşnut olmayan ve yönetimi eleştirenlerin sayısı gün geçtikçe artmaktaydı. Buda sansür kurumunun işletilmesine yol açtı. Böylece muhalefet gizli bir örgüt biçiminde çalışmaya zorlanıyordu. Yurt içinde kimuhalefetin bir sonucu olarak, Paris te Mısır lı mustafa fazıl paşa nın  çevresinde  toplanan  aydınların oluşturdugu  yeni osmanlılar cemiyeti kuruldu. Abdulaziz in gün geçtikçe artan debdebe ve savurganlıgına,rüşvete,sürgün olaylarına Rusların içişlerine daha fazla  karışmalarına son vermek isteyen ve halkın yönetimi daha yakından denetleyebilecegi bir yönetim biçimi olan meşrutiyetin gerekliligine inanan  Mithat paşa ,yeni osmanlılar cemiyeti ile ilişki kurdu. Bu arada halk arasında hoşnutsuzluk artmakta,Abdulaziz in veraset gelenegini degiştirerek oglu  Yusuf İzzettin efendiyi yerine tahta geçirilecegi söylentileri, huzursuzlugu körüklemekteydi. Medrese ögrencilerinin ayaklanması üzerine Abdulaziz, Mahmut  Naim paşayı görevinden aldıysada , bunun bir yararı olmadı ve devlet şurası başkanı Mithat paŞA , padişaha karşı olan serasker Hüseyin avni paşa,  şeyhülüslam Hayrullah efendi, Abdulaziz in bir padişah olarak bilgisizligini ve bazı dengesiz davranışlarını  öne sürereki Hayrullah efendiden alınan bir fetvayla  tahttan indirilmesine karar verdiler. Harbiye ögrencilerinin Gümüşsuyu  ve taşkışla yönünden karadan , donanmanında denizden  dolmabahçe sarayını kuşatmasından sonra, Abdulaziz tahttan indirilerek yerine yegeni Murat V  geçirildi [30mayıs 1876]. Abdulaziz,  önce topkapı sarayına  ordanda kendi istegiyle Ortaköyde yaptırmış oldugu Feriye sarayına götürüldü. 2 haziranda, tahttan indirildikten dört gün sonra, üzüntüsünden bilek damarlarını keserek intihar etti[intihar etmedigi ,öldürüldügüde söylenir]. ve Mahmut II türbesine gömüldü.

ABDULAZİZ: 32. Türk padişahı [ 25 haziran 1861_3 haziran 1876]

dogumu:şubat 1830, İstanbul

babası:Mahmut ll

kaynak: Grolıer ınternatıonal americana