Cebelitarık Boğazı

Atlas okyanusunu Akdeniz’e bağlayan ve İber yarımadasını Fas’tan ayıran 13_15 km genişliğinde deniz kolu. 

Derinliği yaklaşık 350 m olan boğazın, Piliyosen de ortaya çıktığı, Dördüncü zamandaki büyük buzullaşmalar sırasında geçici olarak kuruduğu [Avrupa’nın soğuk bölgelerinde yaşayan hayvanlarında Afrika’ya  bu boğaz yoluyla geçmiş olduğu sanılmaktadır] düşünülmektedir. Cebelitarık boğazından birbiri üstünden ve ters yönlerde iki deniz akıntısı geçer. Atlas okyanus’undan gelerek batıdan doğuya, tuz oranı yüksek olan doğuya akan yüzey akıntısı, buharlaşma sonucunda Akdeniz’in yitirdiği suyu karşılar. Doğudan  batıya doğruysa, tuz oranı yüksek olanAkdeniz suları [%38] dibe doğru inerek, daha az tuzlu [%36], dolayısıyla daha hafif olan okyanus sularını geriye iterler. Okyanustan gelen sular, Akdeniz’in batı havzasını aşar,Korsika kıyılarına kadar ulaşırlar.

Cebelitarık:

İspanya’nın güney ucunda yer alan İngiliz sömürgesi, Cebelitarık [6km kare] 30 bin nüfus 1992], Akdeniz’in çıkış noktasını denetim altında tutan stratejik bir üstür. Adını ünlü Arap komutanı Tarık Bin Ziyad’dan alan Cebelitarık, XIV. yy’ın başına kadar kuzey Afrika Müslümanlarının elinde kaldıktan sonra, hırıstiyan prenslerinin saldırılarına uğradı; 1462 yılında Kastilla krallığı’na bağlanana kadar bir çok kez el değiştirdi.1501’den 1704’e kadar İspanya’ya bağlı kalan Cebelitarık, o tarihte İspanya veraset savaşı sürerken, İngiliz ve Hollanda’lılardan oluşan bir öncü birlik tarafından ele geçirildi.İngilizler sonradan, Utrecht anlaşmasının [1713] kesinlikle tanıdığı haklarına dayanarak, İspanyolların hak idda ettikleri bu toprağı geri almak için yaptıkları girişimlere karşın,çekilmeyi sürekli reddettiler.1830 yılında Cebelitarık, krallık sömürgesi haline getirilerek bir valinin yönetimine bırakıldı.Kırk yıl sonra Süveyş kanalının  açılmasıyla boğazın önemi son derece arttı bu durum aşağı yukarı 2. dünya savaşına kadar sürdü.1950 yılında İngiltere hükumeti,halkın temsilcilerinin kamu işlerinin yönetimine katılmalarını sağlayarak, Cebelitarık’ta rejimi biraz serbestleştirdi. 1967 eylülünde Cebelitarık’ta yapılan halk oylamasında,büyük çogunluk İngiltere ye bağlı kalmaktan yana oy kullandı.9 Haziran 1969 ‘da İspanya sınırlarını Cebelitarık’a kapattı ve Utrecht anlaşması adına, bu kayalık bölgenin yarım adaya bağlanmasını önerdi; buna karşılık İngiltere’nin askeri üssünün kalmasına ses çıkarmayacağına söz verdi.

Askeri bir üs:

Cebelitarık kayalıkları, bakışımsız [doğudan Akdeniz’e doğru dimdik iner; Atlas okyanusu ‘na doğru basamaklar halinde alçalır] biçimli,kuzey_güney doğrultusunda uzanan jura tipi bir kalker tabakasından oluşur. Kalker tabakasını yer yer kaplayan beton levhaların üstünden akan yağmur sularının beslediği dehliz, su oyuğu gibi oluşumlarla parçalanmış olan Cebelitarık, tam anlamıyla bir tahkimli yer görünümündedir. Kıta’ya yalnızca bir tombolo’yla [kumkancası] bağlı olması, bu özelliğini artırır.Yeterince tatlı suyu bulunmayan ve doğal kaynaklardan yoksun olan Cebelitarık, her şeyden önce askeri bir üst dür [iniş pisti deniz üssüne yapılmış bir hava alanı vardır]; bununla birlikte, bir dokuma fabrikası kurulmuş ve Akdeniz gemilerinin mazot gereksinimini karşılayan bir açık liman[doğu cephesinde] düzenlenmiştir.

Kaynak: Gelişim Hachette ansiklopedisi.