Dünyanın çevresi ilk olarak nasıl ölçüldü

Halife Me’mun ilim meraklısı bir hükümdardı. Okuduğu kitapların birisinde dünyanın çevresiyle ilgili bir bilgiye rastlamıştı. İskenderiye’li  bilgin  Eratoshenes, yüzyıllarca önce bu işe girişmiş, ekvatorun uzunluğunu 40 bin km kadar  bulmuştu. Acaba bu doğrumuydu? Doğrulanabilirmiydi? Sorup soruşturdu. Kendisine Musa Oğullarını tavsiye ettiler. Çagıttırdı. Meseleyi açıp görüşlerini sordu. Onlar, “Efendimiz” dediler, “Yunan eserlerinden yapılan  tercümelerde gördüğümüz hesap, şüphesiz ki doğrudur.”

“Ama, ben bu hesabın  bir kere de  sizin tarafınızdan kontrol edilip  doğrulanmasını istiyorum. Bunu yapabilirmisiniz ?”

“Bunun için bir boylamı ölçmemiz lazım. O zaman gerçeği buluruz. Bize son derece düz bir saha bulsunlar, arzunuzu yerine getirelim.”

Sonunda Sincanlar ovası bulundu. Üç kardeş, halifenin adamlarıyla birlikte oraya gittiler. Ölçüme giriştiler. Kullandıkları üsul şuydu: Çölün güneyinden  işe başlamışlardı. Ellerinde yükseklik ölçücü aletler vardı.  Kutup Yıldızına göre  kuzey kutbunun  yüksekliğini ölçüp  bir kazık çaktılar.  Bir ip bağlayıp uzatarak  kuzeye doğru ilerlemeye başladılar.

Arada bir yükseklik alıyor,  baştan bağladıkları ipi uzatarak  gidiyorlardı.  İki yükseklik arasında  bir derecelik farkı  buluncaya kadar yürüyüp uzattıkları ipi ölçtüler ve  110.981 metreyi buldular. Bu ekvatorun  360’ta biriydi. Bunu 360’la çarptılar, 39,953,160 metreyi  buldular. Yani yaklaşık 40.000 km. Sonuç Eratoshenes’in  elde ettiği sonuçla  hemen hemen aynıydı.

Me’mun , neticeyi öğrenince sevindi. Fakat aynı ölçünün Kufe Sahrasında  da tekrarlanmasını istedi. Hemen işe koyuldular. Sonuç pek farklı  değildi. Bu , o günün şartlarında büyük bir başarıydı.