Gökada Bulutsuları

Merkezlerinde sıcak bir yıldız bulunan görünen boyutları öbürlerine  göre daha küçük olan küresel bulutsularda vardır: Gezegen bulutsular (böyle adlandırılmalarının nedeni, bir teleskop yada dürbünle gözlendiklerini de, görünüşlerinin bir gezegeni andırmasıdır).Görünene çapları bir kaç yay dakikasından büyük değildir (bazen bir kaç yay saniyesi de olabilir). ünümüzde özellikle Samanyolu‘nun düzleminin yakınında yoğunlaşmış, birkaç  yüz tane gezegen bulutsusu bilinmektedir.bunların tayfları farklı uyarılma düzeyinde bulunan hidrojen,helyum,oksijen,argon, neon ve azotun yayınım (parlak) çizgileriyle birlikte, özellikle morötesi de, sürekli sürekli bir fon gösterir.

O ya da Wolf-Rayet tayf tipindeki merkez yıldıza, uyarıcı yıldız adı verilir; Çünkü bulutsunun çeşitli süreçlerle (hidrojen ve helyum çizgilerini oluşturan ve yıldızın yoğun morötesi ışınımından doğan, ışıl iyonlaşma olayı; yasak çizgileri ortaya çıkaran elektron çarpışmaları; öbür çizgilerin nedeni olan florışıl) oluşan yayınım tayfı,bu yıldızdan kaynaklanır. Bulutsu kütle, genellikle bir kaç Güneş kütlesi kadardır;  genişleme hızı yaklaşık 20km/sn’dir(bu tür bulutsularının yaşam sürelerinin en az 10 000 yıl dolayında olduğu düşünülmektedir). Bütün bu özellikler, bulutsular, tayflarından ötürü benzer oldukları düşünülen novalardan kesinlikle ayırır.

Öte yandan görünen boyutları çok büyük olan düzensiz bulutsularda gözlenmektedir. Bunlardan bazıları (söz gelimi, Orion bulutsusu) gezegen bulutsular  aynı tayfı verirler. Tayfın kökeni sıcak  yıldızların ışınımıdır; ama yayınım çizgileri, gezegenimsi bulutsununkine oranla çok daha zayıftır; iyonlaşma,ancak sınırlı bir yarıçap içinde uyarıcı bir yıldızın yakınında oluşur;bu uzay hacmi,biir strömggren kümesi diye tanımlanır;söz konusu kürenin yarı çapı, merkez yıldızın  tayf tipine bağlıdır; bir O yıldızı için 100 parsek  kadar (parsek =3,086.10/16 m)  olan bu yarıçap, B yıldızları için birdenbire azalma gösterir.

Yaygın dağınık (dağınık) bulutsular ise, uyarıcı yıldızın durumuna çok benzeyen,yayınım çizgisiz sürekli bir tayf ortaya çıkarır uyarıcı yıldız yoksa, bulutsu karanlıktır; bulutsunun varlığı,göğün o bölgesinde yıldızların,alışılmışın dışında zayıf dağılım göstermesiyle ortaya çıkar. Oriıon bölgesindeki “AT BAŞI“ buna örnek gösterilebilir, öte yandan bu bulutların içinde bulunan yıldızlardan yıldızlardan bize ulaşan ışık,tayf tipinde görüldüğünden,daha kırmızı  görünecek biçimde soğurulur. Bu büyüklüğü ışığın dalga boyu düzeyine olan, katı taneciklerin oluşturduğu yıldız arası kızarmasıdır. ışığın söz konusu tanecikler dağılması (Genellikle bütün ışığın %20’si kadar). kısmı polarmaya da neden olur.

Yengeç Bulutsusu

Son olarak önemli bir yeri olan yengeç bulutsusundan da söz etmek gerekir; Hem sürekli bir tayf veren hemde küresel bakışımlılık gösteren bu bulutsu, 1054 yılı gökada üstnovasının artığı olarak kabul edilir;Boyutla”1 olduğu kadar, gaz kütlesinini büyük genişleme hızı da (1.000 km/sn). bu varsayıma uygun düşer.

Yoğun sürekli tayfı, uyarıcı bir yıldızdan kaynaklanmaz,1.000.000 dereceye kadar olan sıcaklığınınsa , üst novanın patlama evresine denk geldiği sanılır.

Yengeç bulutsusu aynı zamanda yoğun bir ışın kaynağı ve kozmik ışınların yayınlandığı bir merkezdir; yakın dönemde, içinde bir pulsar da ortaya çıkarılmıştır